Utrechtse gaybars in de Gouden Eeuw

door: sportingact

In de 17e en 18e eeuw bestonden er in Utrecht heimelijke plekken waar mannen samenkwamen voor gezelschap, gemeenschap en romantisch contact – op een moment in de geschiedenis waarin homoseksualiteit niet alleen taboe was, maar ook strafbaar. Deze zogenoemde lolhuizen zijn vrijwel vergeten, maar vormden de contouren van een vroege homogemeenschap.
In de podcast Sodoms Huis onderzoekt Kamiel de geschiedenis van de lolhuizen. Wat begon als een zoektocht naar deze verborgen plekken, groeide uit tot een bredere reflectie op identiteit, aansluiting op de maatschappij en het patroon waarmee de geschiedenis zich lijkt te herhalen. Aan de hand van historisch onderzoek, archiefmateriaal en gesprekken met experts, ontvouwt zich een bijzonder verhaal.

Hoe ben je te werk gegaan bij het onderzoeken van historische bronnen over een onderwerp waar weinig over bekend is?
“Het verhaal over de sodomietennetwerken en lolhuizen duidelijk in beeld krijgen was nog best een opgave. Doordat er bijna alleen maar rechtbankverslagen bewaard zijn gebleven, is de informatie over de lolhuizen vaak enigszins gekleurd. Gelukkig kunnen we door de vele bronnen die bewaard zijn gebleven, wel een beeld schetsen van de gang van zaken. In de podcast komen ook allerlei theorieën aan bod over de sodomietennetwerken en lolhuizen.”

Wat heb je ontdekt over de maatschappelijke rol van deze lolhuizen in het Utrecht van toen? Waren ze bijvoorbeeld alleen plekken van vermaak, of vervulden ze ook andere functies?
“Het was heel mooi om de rol van de lolhuizen – die op sommige manieren erg lijken op gaybars – te onderzoeken vanuit een helikopterperspectief. Het blijkt dat zulke plekken van samenkomst niet alleen zorgen dat mensen elkaar kunnen ontmoeten, maar dat het ook een rol speelt binnen het vormen van subculturen. De opkomst van de sodomietennetwerken en lolhuizen lijkt een beetje hand in hand te gaan, en kunnen wat mij betreft ook niet los van elkaar gezien worden.”

Wat verraste je het meest tijdens je onderzoek of tijdens het maken van de podcast?
“Ik heb me enorm verwonderd en soms ook gelachen om hoe weinig mensen zijn veranderd in de span van drie eeuwen. Natuurlijk zijn onze ideeën over seksualiteit en identiteit ontwikkeld in de loop van de jaren, maar onze persoonlijkheden en karaktereigenschappen lijken soms heel veel op die van bewoners van de Nederlandse Republiek. Dat is iets wat me heel erg heeft verrast.”

Welke stemmen of perspectieven heb je bewust geprobeerd een plek te geven in de podcast?
“Er is eigenlijk één perspectief dat niet terugkomt in de podcast, en dat vind ik ergens heel jammer. De verhalen van lesbische vrouwen uit die tijd zijn slecht bewaard gebleven. Het idee dat een vrouw met een andere vrouw kon gaan, werd als onmogelijk geacht. Daardoor zijn lesbische relaties enigszins onder de radar gebleven, en kon ik in de podcast ook weinig vertellen over dat perspectief.”

Hoe heb je de balans gevonden tussen historische nauwkeurigheid en het aantrekkelijk vertellen van een verhaal voor een breed publiek?
“Dat vond ik soms best wel eens lastig, want tot wanneer is iets nog interessant? Ik heb geprobeerd om gebruik te maken van verschillende stemmen, muziek en de afwisseling tussen verhalen en harde informatie. Dat was mijn geluk: er zijn een aantal hele mooie en goed bewaarde verhalen uit die tijd, en die lenen zich heel mooi voor de podcast. Het is dus echt een mix geworden waarin wordt ingezoomd op een aantal mannen, en anderzijds algemene, maatschappelijke trends.”

Sodoms Huis is sinds gisteren te beluisteren via Spotify en Apple Music.

[Bron: duic.nl]